معامله‌گران بازار فارکس برای رسیدن به سود مستمر از سه نوع تحلیل استفاده می‌کنند که شامل تحلیل فاندامنتال (Fundamental Analysis)، تحلیل تکنیکال (Technical Analysis) و تحلیل سنتیمنتال (Sentimental Analysis) می‌شود؛ دانش فاندامنتال به معنی بررسی داده‌ها، شاخص‌ها و اخبار تاثیرگذار روی بازار فارکس و پیش بینی حرکت بعدی قیمت نسبت به این داده‌ها است. یکی از مهم‌ترین داده‌های فاندامنتال که تاثیر بزرگی روی بازار فارکس می‌گذارد و شاخص اقتصادی بسیار مهمی است، شاخص قیمت مصرف کننده یا همان شاخص CPI است. در این مقاله به بررسی کامل CPI می‌پردازیم.
شاخص CPI چیست؟
شاخص قیمت مصرف کننده (Consumer Price Index) که مختصراً به صورت CPI نشان داده می‌شود، تغییرات قیمت برای مصرف کنندگان کالا و خدمات را در بازه‌ی زمانی یک ماه اندازه‌گیری می‌کند. به طور دقیق‌تر، این شاخص تغییرات قیمت سبدی از کالاها و خدمات که شامل غذا، مسکن، انرژی، حمل و نقل، پوشاک، مراقبت‌های پزشکی، آموزش و سرگرمی می‌شوند را محاسبه می‌کند.
CPI یک شاخص بسیار مهم است که اقتصاد دانان برای محاسبه‌ی تغییرات قیمت در یک سبد معمولی کالا یا خدمات که توسط مصرف کنندگان در یک بازه‌ی مشخص زمانی خریداری می‌شود را مورد بررسی قرار می‌دهند. اداره‌ی آمار ایالات متحده Bureau of Labor Statistics که مختصراً با BLS شناخته می‌شود؛ CPI را به وسیله‌ی گرفتن میانگین وزنی یک سبد مشخص از کالا و خدمات در ماه جاری و مقایسه‌ی آن با همان سبد کالا و خدمات در ماه گذشته CPI را اندازه‌گیری می‌کند؛ اعداد به دست آمده توسط این سازمان به عنوان درصد محاسبه می‌شوند.
چرا CPI از اهمیت بالایی برخوردار است؟
شاخص CPI تورم یا افزایش مداوم قیمت ها را به طوری که نشان دهنده هزینه های روزمره مصرف کنندگان باشد، محاسبه می کند. درواقع بسیاری از مردم افزایش CPI را به عنوان افزایش تورم می‌دانند. این شاخص توسط خرده فروشان جهت پیش بینی قیمت در آینده، توسط کارفرمایان برای محاسبه‌ی حقوق و دستمزد و توسط دولت‌ها برای تعیین هزینه‌های زندگی افزایش یافته جهت تامین اجتماعی مردم کشور استفاده می‌شود.
بیشترین و مهم‌ترین ابزار که نمایانگر افزایش تورم است، CPI است. اگر CPI در حال افزایش باشد، آنگاه بانک مرکزی کشور مورد نظر (برای مثال فدرال رزرو آمریکا) دلیل کافی و محکمی برای افزایش نرخ بهره خواهد داشت؛ در نتیجه‌ی افزایش نرخ بهره، واحد پولی کشور نیز رشد خواهد کرد.
چه مواردی در شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) لحاظ می‌شوند؟
در جدول زیر می‌توانید تمامی هزینه‌های کالا و خدمات که توسط مصرف کنندگان پرداخت می‌شود را همراه با سهم آنها از کل CPI مشاهده کنید.
| کالا و خدمات مورد نظر | سهم آن از CPI کل |
| سرپناه | 32.39% |
| غذا | 13.99% |
| انرژی | 7.54% |
| سرویس‌های مراقبت پزشکی | 6.99% |
| کالاهای حمل و نقل (به غیر از سوخت موتور) | 7.98% |
| سرویس‌های ارتباطی و آموزشی | 6.01% |
| سرویس‌های حمل و نقل | 5.05% |
| پوشاک | 2.67% |
| خدمات تفریحی | 3.67% |
| اثاثیه و لوازم خانگی | 3.77% |
| کالاهای تفریحی | 1.95% |
| خدمات جمع آوری آب و فاضلاب و سطل‌های زباله | 1.07% |
| کالاهای آموزشی و ارتباطی | 0.47% |
| عملیات‌های خانگی (بازسازی، تعمیر و…) | 0.90% |
| نوشیدنی‌های الکلی | 0.99% |
| کالاهای مراقبت پزشکی | 1.49% |
| سایر خدمات شخصی | 1.63% |
| سایر کالاها | 1.45% |
پیشینه‌ی شاخص قیمت مصرف کننده (CPI)
CPI محاسبه‌ای از تغییرات قیمت کالا و خدمات در گذر زمان روی سبد مشخصی از کالا و خدمات است. این کالاها و خدمات شامل خوراک، پوشاک، سرپناه و خودرو‌های استفاده شده است؛ به مواردی که یک مصرف کننده‌ی متوسط به صورت میانگین هزینه‌ی زیادی بابت آنها پرداخت می‌کند، مانند غذا، در این شاخص بهای بیشتری داده شده است، نسبت به مواردی که مصرف کننده به صورت نسبی هزینه‌ی کمتر بابت آنها پرداخت می‌کند.
CPI شامل موارد سرمایه‌گذاری مانند سهام، املاک و مستغلات، اوراق قرضه و بیمه‌ی عمر نمی‌شود؛ این اقلام ارتباط مستقیمی با پس انداز دارد و به مصرف روزانه مرتبط نیست.
شاخص CPI چگونه محاسبه می‌شود؟
زمانی که شاخص قیمت مصرف کننده محاسبه می‌شود، نتیجه‌ی به دست آمده بیانگرمیانگین تغییرات قیمتی است که مصرف کنندگان بابت یک سبد کالا و خدمات پرداخت می‌کنند. با این روش متخصصان تورم را اندازه‌گیری و تعیین می‌کنند. علاوه بر آن می‌توانند از CPI برای محاسبه‌ی قیمت خرید یک منطقه‌ی خاص یا کل کشور استفاده کنند. فرمول محاسبه‌ی CPI به شرح زیر است:
هزینه‌ی محصولات یا خدمات در دوره‌ی زمانی قبلی/ بهای تمام شده (هزینه‌ی) محصولات یا خدمات در دوره جاری x 100 = شاخص قیمت مصرف کننده
برای محاسبه‌ی صحیح CPI مراحل زیر را دنبال کنید:
- جمع آوری قیمت محصولات و یا خدمات رایج در گذشته: شما می‌توانید به کمک اینترنت قیمت محصولات را در گذشته بیابید و یا درصورتی که رسید خریدهای خود را از سال‌های گذشته نگه داشته‌اید، می‌توانید از آنها استفاده کنید. ترجیحاً به دنبال کالا یا خدماتی باشید که در زمان حال نیز از آن استفاده می‌کنید؛ اطمینان حاصل کنید تاریخ اسنادی که جمع آوری کرده اید، برای سال‌های گذشته باشد.
- جمع آوری قیمت‌های محصولات و یا خدمات فعلی: اکنون که هزینه‌ی خدمات و یا کالاهای سال‌های گذشته را جمع آوری کردید، این کار را برای همان محصولات یا خدمات در سال جاری انجام دهید. برای رسیدن به محاسبه دقیق‌تر، حتماً اطمینان حاصل فرمایید که قیمت همان محصول یا خدمات را از همان خرده فروش به صورت آنلاین، تلفنی و یا حضوری جویا شده‌اید.
- قیمت‌های جمع آوری شده را طبقه‌بندی کنید و با یکدگیر اضافه کنید: برای اینکه دچار سردرگمی نشوید، قیمت‌های محصولات مورد نظررا در یک صفحه در قالب یک جدول در کنار یکدیگر طبق مثال زیر بنویسید. این کار به شما کمک می‌کند تا بتوانید قیمت‌ها را ردیف کنید و زیر یکدیگر بنویسید؛ پس از آن هزینه‌های محصولات را در سال مورد نظر با یکدیگر جمع بزنید.
| جمع کل هزینه‌ها | قیمت قالیشویی | قیمت وکیوم دستی | قیمت جارو شارژی | سال |
| 176$ | 79$ | 29$ | 68$ | 2020 |
| 216$ | 85$ | 42$ | 89$ | 2022 |
- کل قیمت محصول فعلی را بر کل قیمت محصول در سال قبلی تقسیم کنید: پس از نوشتن مجموع قیمت‌های محصولات در سال گذشته و سال جاری، مجموع فعلی قیمت محصول خود را تقسیم بر مجموع سال قبلی قیمت کل هزینه‌ها کنید. برای مثال در جدول بالا باید 216 دلار را تقسیم بر 176 دلار کنیم که حاصل آن 1.23 خواهد شد.
- عدد به دست آمده را در 100 ضرب کنید: زمانی که به یک عدد مشخص رسیدید، آن را در 100 ضرب کنید تا یک عدد پایه برای تعیین شاخص قیمت مصرف کننده بیابید. درنتیجه محسابه به صورت زیر می‌شود.
(216/176) x 100 = 1.23 x 100 = 122.72
- عدد به دست آمده را به درصد تبدیل کنید: برای پیدا کردن تغییرات شاخص قیمت مصرف کننده، عدد 100 را از نتیجه‌ی نهایی کسر می‌کنیم؛ تفریق عدد 100 این امکان را به شما می‌دهد تا عدد پایه را از بین ببرید و تغییر قیمت در سال گذشته را مشاهده کنید؛ پس از آن در کنار عدد به دست آمده یک علامت درصد قرار دهید، نتیجه‌ی به دست آمده، تغییرات شاخص CPI در بازه‌ی زمانی مشخص شده است.
122.72 – 100 = 22.72%
توجه داشته باشید که زمانی که حاصل مثبت می‌شود نشاندهندهی افزایش تورم و زمانی که حاصل منفی می‌شود نشاندهندهی کاهش تورم است.
CORE CPI چیست؟
CORE CPI یا شاخص قیمت مصرف کننده‌ی خالص که با نام تورم خالص نیز شناخته می‌شود؛ همان شاخص CPI بدون در نظر گرفتن مولفه‌های غذا و انرژی است. اقتصاددانان و معامله‌گران فارکس اعتقاد دارند که هزینه‌های غذا و انرژی به علت نوسانات قیمتی بالا و اشغال کردن بخش زیادی از قیمت مصرف کنندگان، امکان برداشت صحیح از وضعیت کنونی تورم را دشوار می‌کنند.
غذا و انرژی جزو اقلام ضروری محسوب می‌شوند که در هر صورت توسط مردم خریداری و مصرف می‌شوند؛ این کالاها دارای تقاضای ثابتی هستند اما از طرفی دیگر درصورتی ایجاد تغییر در عرضه‌ی آنها، قیمت این محصولات (غذا و انرژی) به سرعت افزایش می‌یابد؛ برای مثال درصورت گران شدن غذا، آب، برق، گاز، بنزین و موارد مشابه، ممکن است مصرف شما کم شود اما به حداقل نمی‌رسد، پس نتیجه می‌گیریم در مجموع تقاضا برای انرژی و غذا مقدار ثابتی باقی می‌ماند؛ این موضوع موجب می‌شود که نتوانیم برآورد صحیحی از وضعیت تورم داشته باشیم.
اندازه‌گیری تورم خالص درای اهمیت بالایی است چرا که نشاندهندهی ارتباط میان قیمت کالاها و خدمات با سطح درآمد مصرف کنندگان است. درصورتی که درآمد مصرف کنندگان تغییری نکند و قیمت کالاها افزایش یابد؛ به علت کاهش قدرت خرید شاهد تورم در بخش کالاها و خدمات خواهیم بود. اگر درآمد مصرف کنندگان افزایش یابد ولی قیمت کالاها و خدمات تغییری نکند؛ به علت افزایش قدرت خرید شاهد سرمایه‌گذاری در مسکن، سهام و بازارهای مالی و درنتیجه افزایش تورم دارایی‌ها خواهیم بود. به صورت کلی، CORE CPI دیدگاه بهتری را از وضعیت تورم به ما می‌دهد.
منبع داده‌های CPI چیست؟
داده‌های CPI توسط اداره‌ی آمار ایالات متحده آمریکا Bureau of Labor Statistics یا همان BLS توسط متخصصین آماری انجام می‌شود. این افراد که دستیاران اقتصادی نام دارند با مراجعه یا برقراری تماس با هزاران خرده فروش، واحدهای اجاره‌ای و مطب پزشکان در سراسر ایالات متحده از قیمت محصولات مورد نظر اطلاعات کسب می‌کنند. این معاونان اقتصادی به صورت ماهانه، قیمت حدود 80 هزار کالا را ثبت می‌کنند.
CPI چه زمانی منتشر می‌شود؟
در اکثر کشورهای دنیا CPI به صورت ماهیانه منتشر می‌شود؛ با این وجود کشورهایی نظیر نیوزلند و استالیا هستند که این داده را به صورت فصلی منتشر می‌کنند. در جدول زیر می‌توانید زمان انتشار داده‌ی CPI برای کشورهای محتلف را مشاهده نمایید.
| کشور | نهاد گردآورنده و منتشر کننده | دوره‌های انتشار |
| آمریکا | اداره‌ی آمار کار آمریکا | ماهیانه |
| ژاپن | آمار ژاپن | ماهیانه |
| انگلستان | کمیته‌ی سیاست پولی | ماهیانه |
| ایتالیا | کانون ملی آمار ایتالیا | ماهیانه |
| آلمان | اداره فدرال آمار آلمان | سالانه و ماهیانه |
| چین | اداره ملی آمار چین | ماهیانه |
| استرالیا | اداره‌ی آمار استرالیا | فصلی |
| منطقه‌ی یورو | بانک مرکزی اروپا | دو بار در ماه |
| کانادا | اداره‌ی آمار کانادا | ماهیانه |
سایت منبع گزارش CPI
همانطور که در جدول بالا مشاهده کردید، شاخص CPI توسط اداره‌ی آماری کشورها منتشر می‌شود؛ در ادامه می‌توانید از طریق لینک‌های زیر وارد سایت آمار این کشورها شوید و شاخص CPI را مورد بررسی قرار دهید.
اهمیت CPI در اقتصاد چیست؟
شاخص CPI تاثیرات زیادی روی تمامی وجه‌های اقتصادی خواهد داشت، اما به صورت کلی CPI بالا به معنای تورم بالا است. در ادامه به تاثیراتی CPI روی امور مالی شما می پردازیم.
- اندازه‌گیری قدرت خرید: با افزایش CPI تورم نیز افزایش می‌یابد، این موضوع منجر به کاهش قدرت خرید می‌شود به طوری که با همان میزان پول که یک ماه پیش برای خود مقدار مشخصی کالا تهیه می‌کردید نمی‌توانید باز هم همان مقدار کالا یا خدمات را تهیه کنید.
- هدایت سیاست اقتصادی: یکی از مهم‌ترین پارامترهای فدرال رزرو آمریکا و به صورت کلی بانک‌های مرکزی کشورها در تعیین نرخ بهره، تورم است. از آنجایی که CPI وضعیت تورم را نشان می‌دهد، در صورت افزایش نرخ بهره نیز افزایش یافته و درصورت کاهش نرخ بهره را کاهش می‌دهند؛ پس به عبارتی سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی تا میزان قابل توجی به CPI وابسطه است.
- افزایش حقوق و دستمزد: مدیران کسب و کارها برای تعیین حقوق و دستمزد از داده‌ی CPI به عنوان یک منبع معتبر استفاده می‌کنند.
تاثیر CPI بر فارکس
به صورت طبیعی زمانی که CPI یک کشور بالاتر از قبل منتشر می شود، به این معنا است که تورم آن کشور افزایش داشته است؛ درنتیجه طبیعتاً باید هر واحد از ارز آن کشور ارزش کمتری را داشته باشد؛ اما مهم‌تر از آن، این است که درست مانند داده‌ی NFP و یا GDP زمان انتشار داده‌ی CPI بانک مرکزی کشور مورد نظر مداخله می‌کند و سیاست پولی مناسبی را برای جلوگیری از کاهش ارزش پول در نظر می‌گیرد.
CPI بالا ممکن است منجر به افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی کشورها شود؛ می‌دانیم که با افزایش نرخ بهره علاقه‌ی مصرف کنندگان به خرید کاهش می‌یابد و افراد بیشتری به خرید ارز کشور روی می‌آورند؛ درنتیجه‌ی این اتفاق، ارز کشور رشد می‌کند. پس نتیجه می‌گیریم که با افزایش CPI قدرت ارزش کشور مورد نظر تقویت می‌شود و با کاهش CPI قدرت ارز کشور مورد نظر تضعیف خواهد شد.
تاثیر CPI بر دلار
انتشار داده‌ی CPI بالاتر از انتظار، می‌تواند منجر به تصمیم فدرال رزرو در راستای افزایش نرخ بهره شود؛ با افزایش نرخ بهره ارزش واحد پولی دلار در مقابل ارزهای دیگر افزایش یافته و دلار تقویت می‌شود؛ برای مثال اگر با جفت ارز یورو مقابل دلار (EURUSD) کار می‌کنید، درصورتی که CPI بالاتر از حد انتظار منتشر شود باید در جهت فروش معامله باز کنید. تقویت دلار در بازار فارکس منجر به تقویت ارزهایی می‌شود که ارز پایه‌ی آنها دلار است. (مانند USDJPY ، USDCAD و غیره) از طرفی اگر داده‌ی CPI پایین‌تر از حد انتظار منتشر شود، به معنی کاهش تورم بوده و درنتیجه‌ی آن نرخ بهره کاهش یافته و دلار در مقابل ارزهای دیگر تضعیف می‌شود.
تاثیر CPI بر طلا
طلا معمولاً به عنوان یک سپر محافظ در برابر تورم شناخته شده است که از سرمایه‌گذاران در برابر کاهش قدرت خرید انها محافظت می‌کند؛ طلا از گذشته تا کنون به عنوان یک دارایی ریسک‌گریز شناخته شده است. زمانی که داده‌ی CPI بالاتر از انتظار منتشر شود، تورم نیز افزایش یافته است و این به این معنی است که قیمت طلا به علت تقاضای بالا افزایش یابد؛ از طرفی دیگر با کاهش CPI انتظار می‌رود به علت کاهش تورم خرید طلا کاهش یابد اما باید به نماد طلا با دقت بیشتری توجه کنید.
در نماد طلا به دلار (XAUUSD)، بخش دیگری از این نماد را دلار آمریکا تشکیل داده است؛ این به این معنا است که اگر در واکنش به CPI بالا فدرال رزرو نرخ بهره را افزایش دهد و منجر به تقویت دلار شود؛ CPI بالا به معنی ریزش طلا و CPI پایین به معنی افزایش طلا می‌باشد.
سخن پایانی
شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) شاخصی حیاتی است که فشار قیمت گذاری و وضعیت تورم را نشان می‌دهد. معامله‌گران بازار فارکس شاخص CPI را بسیار مهم می‌دانند چرا که منجر به تغییرات سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی و درنهایت تضعیف یا تقویت ارز مورد نظرشان می‌شود، درنتیجه داشتن دانش کافی درباره‌ی شاخص CPI در زمان معامله بسیار حائز اهمیت است.
